چگونه یک معلم ریاضی ابتدایی حرفه ای باشیم

افراد موفق در هر پیشه ای به دنبال درجه یک بودن هستند. برای اینکه بتوانیم یک معلم حرفه ای شویم علاوه بر نیاز به داشتن انگیزه، استعداد و پشتکار می بایست مجموعه ای از مهارت ها را در خود تقویت و تثبیت نماییم. در این نوشتار قصد دارم تجربیات زیسته ی خود در حیطه ی پژوهش و کار تخصصی در حوزه ی ریاضی ابتدایی را در قالب یک نقشه ی راه با شما عزیزان به اشتراک گذارم.

شاه کلید، محدود به یک پایه نباشید

چیدمان هوشمندانه و طولی کتاب های ریاضی ابتدایی، ما را ناگزیر به تسلط نسبی روی همه ی پایه ها و همه ی کتاب ها می کند. معلم های پایه های مختلف ابتدایی در درس ریاضی یا شروع کننده یک مبحث هستند یا ادامه دهنده و یا تکمیل کننده. بسیار بعید به نظر می رسد معلمی که روی آنچه  دانش آموزش قبلا آموخته و آن چه که باید بعدا بیاموزد مسلط نیست بتواند در آموزشش موفق باشد. ما در ریاضی ابتدایی به هیچ وجه نباید در یک پایه و یک کتاب درسی محصور بمانیم.

برای مثال راهبردهای حل مسئله که رویکرد اصلی کتاب های جدید التالیف هستند در کتاب دوم تا چهارم به صورت صریح عنوان شده اند اما روح این موضوع در تمامی پایه ها جاریست. معلم کلاس پنجم و ششم باید ثمره ی تلاش معلمان پایه های پایین تر را به بارنشاند و ناآگاهی از محتوای پایه های پایین تر، اهداف کتاب را از مسیر اصلی دور می کند.

قدم نخست،نگاه کلی و سریع به کتاب های ریاضی ابتدایی

برای شروع و در قدم نخست کتاب های اول تا ششم را تهیه کنید و یا  از طریق پایگاه کتب درسی  دانلود نموده و ساختار کلی آن ها را بررسی کنید. اینکه هر کتاب دارای چند فصل و چه حجم محتوایی است و ترتیب قرار گرفتن موضوعات به چه نحویست می تواند یک نمای کلی و مفید برای شما به همراه داشته باشد. در کتاب های درسی ریاضی سعی شده است که ساختار محتوا در پایه های مختلف به هم نزدیک باشد.

بررسی طولی مباحث

یک شیوه ی موثر و راحت برای تسلط بیشتر روی مطالب ریاضی ابتدایی، بررسی موضوع محور کتب است.به عنوان مثال معلم ششمی که می خواهد مبحث تقسیم اعشار را آموزش دهد با بررسی کتب دیگر، کلیه ی مباحث مربوط به تقسیم را ببیند و تحلیل نماید. (می توانید نمونه ای از دوره های موضوع محور بررسی کتب ریاضی ابتدایی را از اینجا ببینید).

بررسی نکردن مطالبی که دانش آموز در سال های قبل یادگرفته معلم را در انتخاب نقطه ی شروع تدریس دچار سردرگمی خواهد کرد و نقطه تاریک تر اینکه ممکن است از دانش آموزان انتظارات نامعقولی داشته باشد و ممکن است روند تدریس ما را دچار خلل نماید و در دانش آموزش بی انگیزگی ایجاد کند.(تجربیات خود را در این زمینه در پخش نظرات با ما در میان بگذارید).

کتاب راهنمای تدریس، ارتباط مستقیم با مولف

کتاب های راهنمای تدریس معلم،(از اینجا دانلود کنید) بهترین و معتبرترین منابع موجود پیرامون مفاهیم کتاب های ریاضی ابتدایی هستند. این کتب تحت نظارت مستقیم مولفان نوشته شده اند و نکات تکمیلی بسیاری در خود دارند. البته واضح است که بعضی از کتاب راهنمای معلم کامل نیستند اما به نظر نگارنده خواندن این مجموعه به صورت موضوع محور مفید و حیاتی است و می تواند دید بهتری نسبت به آموزش به معلم دهد. مثلا می توان مبحث کسرها را در همه ی کتاب های راهنمای معلم شش پایه به صورت طولی بررسی نمود.

از کلاس معلمان دیگر بازدید کنید.

بعید است وارد کلاسی شوید و از فرآیند تدریس و کلاس داری معلم کلاس، نکته ای یادنگیرید. به ویژه در شروع سال های معلمی بهتر است متواضعانه در کلاس درس معلم های دیگر حاضر شوید و از نکات مثبت آن ها بهره ببرید. یکی از راه های مهم پرورش خلاقیت در تدریس و افزایش کیفیت آن، تجربه کردن و قرار گرفتن در محیط یاددهی و یادگیری است زیرا خلاقیت، می تواند پرورش ایده های دیگران باشد.

خود را در معرض تدریس قرار دهید.

از فرصت های مختلف برای تدریس و تعامل با دانش آموز به سادگی عبور نکنید. دیدگاه و روش تدریس خود را با قرار کرفتن در موقعیت یاددهی، سنجیده و اصلاح نمایید.بهتر است در شروع کار با چند دانش آموز به صورت انفرادی کار کنید. نکاتی که در تجربه تدریس به آن دست پیدا می کنید در هیچ کتابی پیدا نخواهید کرد.

کار با دانش آموزان دارای ضریب هوشی متفاوت را امتحان کنید و تفاوت ها کار با آن ها را احساس کنید. از اشتباه کردن نترسید، با دانش آموزانتان رشد کنید و از آن ها یاد بگیرید. خیلی از روش های تدریس معلمان باتجربه از تعامل با دانش آموزان به دست آمده است.

خود را در دام تقلید مطلق و تکرار نندازید.

تقلید مو به مو از یک روش تدریس برای یک معلم حرفه ای توصیه نمی شود. شاید برای شروع و تجربه اول بتوان با این روش کنار آمد اما تقلید صرف از یک روش تدریس و یا تکرار محض یک فرآیند در هربار تدریس یک موضوع، اشتباهی مهلک برای هر معلم کارآمد است.در نوشتاری جداگانه موضوع دروغ بزرگی به نام روش تدریس صفحه به صفحه خواهم پرداخت.

کتاب های مبانی آموزش ریاضی معتبر بخوانید.

از خواندن کتاب های روش تدریس و مبانی نظری غیرمعتبر به طور جدی دوری نمایید. بیان اشتباه و سلیقه ای  مفاهیم در بعضی از این کتب که مبنای علمی ریاضی ندارند منجر به تضعیف پشتوانه علمی تدریس شما خواهد شد و به تبع آن دانش آموز با تدریس شما از هدف اصلی کتاب دور می شود. متاسفانه شمار زیادی از این دست کتاب ها در بازار موجود است و گاهی کتب کمک درسی نیز به این موضوع دامن می زنند. شناخت و مطالعه ی منابع معتبر برای یک معلم حرفه ای و اصلی بسیار ضروری است. علاوه بر شناخت منابع معتبر بایدتاحدامکان مبانی و مفاهیم صحیح را از خود مولف کتاب درسی و یا تیم دفترتالیف و یا اساتید خبره و متخصص دریافت نماییم.

استناد به نظرات عمدتا متعصبانه افراد فاقد تخصص کافی، لطمات جبران ناپذیری به ذهنیت معلمان و به تبع آن دانش آموزان خواهد زد. متاسفانه در بعضی از مواقع دوری از منابع معتبر و متخصصان، استناد به کتب غیراستاندارد و نظر افراد غیرمتخصص و ناآگاه لطمات جبران ناپذیری به تدریس ما معلمان وارد می شود. از یادگیری استقبال کنید و از تصحیح اشتباهات خود حتی پس از سال ها نترسید. در نوشتاری جداگانه به معرفی چند کتاب معتبر که جزو منابع اصلی و قابل استناد می باشند خواهم پرداخت.

ادامه دارد……

محمدجابر سالاری

تکنولوژیست آموزشی و مدرس ریاضی ابتدایی